Prof. Dr. İbrahim Kırcova, metaverse’in e-ticaret üzerindeki etkilerini WORLDEF E-Ticaret’in 20. sayısı için ele aldı. Metaverse’in, birbirinden farklı teknolojilerin bir araya gelmesiyle çalışan yeni nesil bir ağ altyapısı olarak önümüzdeki yıllarda çokça kullanılacak gibi göründüğüne dikkat çeken Kırcova, temel olarak sosyal medya ağlarının geleceği ile ilgili belirsizliklerin metaverse’in dijital dünyaya hızlı bir giriş yapmasına sebep olduğu görüşünde.
Metaverse teknolojilerine yapılan yatırımlar daha fazla konuşulmaya başlandı
İlk olarak milyarlarca kullanıcısı olan Facebook’un son yıllarda popülaritesini hızla kaybetmesi, ardından web sitelerinde toplanan verilere getirilen sınırlamalar ve de sosyal medya profillerinin önemli bir kısmının sahte profillere ait olması gibi nedenler, yeni arayışları hızlandırdı. Geçmişi uzun yıllara dayalı metaverse teknolojilerine yapılan yatırımları tam da bu dönemde daha fazla konuşulmaya başlandı. Her ne kadar son zamanlarda global ekonominin gündeminde ilk sırayı yer alan yüksek enflasyon metaverse tartışmalarını geri plana itse de ağ toplumu, metaverse ile yeni bir çağın başlangıcını yaşıyor.
Her konuda olduğu gibi metaverse de büyük firmaların öncülüğünde başladı. Başta Facebook olmak üzere veriden para kazanan şirketlerin hemen hepsi metaverse yatırımlarına başladı. Bu şirketlerin en büyük avantajı ellerinde çok büyük kullanıcı verilerinin bulunmasıdır. Devasa boyutlarda demografik, davranışsal ve psikografik verilere sahip bu şirketler, “metaverse döneminin oyun kurucuları” olarak kuralları ve izlenecek yolları belirliyor. Şu anda metaverse’nin geleceği ile ilgili birçok konu net değil.
Her şirketin kendi metaverse evrenini kurmak istemesi önemli bir sorun
En önemli sorunlardan bir tanesi mevcut ağ yapısından farklı olarak her şirketin kendi sanal evrenini kurmak istemesi. Her kullanıcı dilediği sanal evren yapılarına girip çıkabilecek; ancak evrenler arasında geçiş şimdilik söz konusu değil. Bunun zaman içinde değişmesi bekleniyor. Bu sebeple en çok merak edilen sorunun cevabı şimdilik çok net değil. Gelecekte farklı metaverse evrenlerinde aynı avatarla dolaşmak mümkün olabilecek mi? Sorusu şimdilik cevaplanmış değil.
Bu durumda metaverse kullanıcı deneyiminde ne gibi farklılıklar yaratacak sorusunu irdelersek, bazı cevaplar yakalamak mümkün. Öncelikle metaverse geniş bir perspektifte eğlence, oyun, perakende, paylaşım, iş birliği, sağlık, eğitim, gayrimenkul gibi hemen her alanda kullanıcı deneyimini zenginleştirmesi planlanıyor. Zira bütün bu alanlarda mevcut kullanıcı deneyimleri yeterince tatminkâr değil. En gelişmiş sektörlerin başında yer alan e-ticaret perakendecileri gömlek ya da ayakkabı alan müşterilerinin aldıkları ürünlerin bedenlerine uymadığı gerekçesiyle iade etmeleri sorununu çözebilmiş değil.
Metaverse pek çok sorunu çözme iddiasında
Eğitimde sınıf eğitimi ile uzaktan eğitimin avantajları ve dezavantajlarından ideal bir eğitim kurgusu yaratılabilmiş değil. Hastası ile online görüşme yapan doktorun elinde yeteri kadar veri yoksa bir karara ulaşması güç görünüyor. Bu ve benzeri tartışmaların arkasına eklenen müşteri memnuniyeti, sürdürülebilirlik sorunları ve daha birçok konuda mevcut kullanıcı deneyiminin zayıf taraflarını oluşturuyor. Metaverse bu sorunları çözme iddiasında.
Veri ile birlikte ileri teknolojik cihazlar kullanmak suretiyle yeni bir deneyim kurgusu yaratmayı amaçlıyor. Günümüz tüketicisi günlük hayatında e-posta okuma ve yazma, anlık mesajlaşma servislerinde iletişim kurma, sosyal medya hesaplarında yazılanları okuma ve paylaşım yapma, e-ticaret sitelerinde alışveriş yapma, web servislerinde içerik okuma ve daha birçok dijital etkinlik gerçekleştiriyor.
Bunlar için sayısız uygulamaya, dijital servislere, aboneliklere ve farklı altyapılara ihtiyaç duyuyor. Dijital hayatının akışında sürekli kopukluklar oluyor ve platformlar arasında sürekli dolaşarak vakit kaybediyor. Meta evren bir teknoloji olarak bütün bu sorunları ortadan kaldırma iddiasında.
Gerçek hayatı ile dijital hayatı arasında kolay geçişler oluşturulan modern tüketicinin farklı bir akışla yukarıda sayılan tüm etkinlikleri hızlı, verimli ve akılcı bir şekilde yaparak dijital dünyadan daha fazla yararlanması amaçlanıyor. Elbette ki tüketicinin tüketimci kimliği her zaman ön planda olacak. Web 2.0 platformlarında paylaşmaktan kaçındığı verilerini daha kolay ve daha ayrıntılı olarak platform sahiplerine teslim edecek.
Metaverse, gerçek dünyada alışverişe en yakın sanal alışveriş deneyimini sunmaya hazırlanıyor
E-ticaret tarafından bakıldığında meta evren, mevcut alışveriş deneyiminin çok gelişmiş bir versiyonu olarak gerçek dünyada alışverişe en yakın sanal alışveriş deneyimini sunmaya hazırlanıyor. Mağaza gezmek, satışçılarla konuşmak, tanıdık bildik insanlara danışmak, ürünleri kendi üzerinde deniyormuşçasına denemek metaverse platformlarının en temel faydaları arasında yer alacak. “Beden uymadı, büyük geldi, ayağımı sıktı” gibi sorunları geride bırakan tüketiciler rahat, kolay ve içeriği zengin bir alışveriş deneyimini kolaylıkla yaşayabilecek.
Sanal evren mevcutta kullanılan birçok teknolojinin birleşiminden ve birlikte çalışabilmelerinden yaratılan bir “platformlar dünyası” olarak e-ticaret deneyimini farklı bir yere taşıyacak. Zira bugünün e-ticaret, iş modellerinin temel işlevi çok çeşitli ürünü sergilemek, filtreler yardımıyla kullanıcıların ürünleri bulmasını sağlamak, ürünleri sepete attırmak ve ödemeleri tahsil edip en hızlı şekilde ürünleri teslim etmek şeklinde özetlenebilir.
Bu işlevler üzerinden rekabet eden iş modellerinin gelişmiş müşteri deneyiminden anladıkları müşterilerinin ürünleri zorlanmadan satın almaları ve ihtiyaç duyulursa iade edebilmeleri. Müşterinin satın alma işlemi bitince platformdan ayrılması yüzünden alışveriş deneyimi sürekli değildir. Metaverse’in temel bileşenlerinden birisinin oyun olması ve içerik kurgusunun oyuna yönelik olması nedeniyle kesiksiz ve sürekli alışveriş deneyimleri sunması beklenmektedir.
Bugün kullanıcıların çoğunun bildiği simülasyon oyunlarının büyük ölçüde birer sanal evren olarak kurgulanmıştır. Metaverse bunu daha da ileri götürerek kullanıcıları oyunun içine sokan ve aksiyonlara yakından tanıklık etmelerini sağlayacak ve hatta oyun içinde yaşama deneyimi sağlayacaktır.
Bunun alışveriş versiyonunda ise kullanıcılar istedikleri alışveriş merkezlerinde, caddelerde, fuarlarda, dükkanlarda gezebilecek dilerlerse satın alım gerçekleştirebileceklerdir. Bunu şimdilik VR (Virtiual Reality) ya da AR (Augmented Reality) teknolojileri içeren cihazlar kullanarak daha sonra ise insan vücuduna entegre edilmiş chipler ile yapmak mümkün olacaktır.
Metaverse kişilerin yaratıcılıklarını ortaya çıkarmalarına izin veriyor
E-ticaret sektörü uzun zamandır geleneksel kanallardan pay almak için çaba sarf etmektedir. Çok uzun yıllara dayalı geleneksel alışveriş alışkanlıklarını hızlı bir şekilde değiştirmek zor olsa da Covid-19 pandemisi büyük kapanmalarda kullanıcıların geleneksel kanallara kullanamaması nedeniyle ciddi bir ivme yakaladı. Ancak pandeminin etkilerinin azalması ile birlikte kullanıcılar sosyal bir etkinlik olarak gördükleri mağazalardan alışverişi daha fazla tercih etmeye başladılar.
Tam da bu noktada fiziksel mağazalardakine yakın bir sanal alışveriş deneyimine olan ihtiyaç konuşulmaya başlandı. Kişiselleştirme, ortak yaratım, markaların müşterileriyle daha fazla etkileşimde olması gibi konular öteden beri geleneksel kanallarda faaliyet gösteren şirketlerin çözmeye çabaladıkları problemlerdir.
Sanal evren kişilerin yaratıcılıklarını ortaya çıkarmalarına izin veren, tasarım ve üretim süreçlerinde yer almalarını sağlayan ve sürükleyici “immersive” teknolojiler sayesinde de etkileşimi en üst düzeye çıkaran süreçlerle donatılmıştır. Bu yüzden kullanıcıların içinden çıkmak istemeyecekleri bir sanal deneyim söz konusudur.
Hangi metaverse platformu daha sürükleyici ve daha çok etkileşime açık ise kullanıcılar onu seçeceklerdir. E-ticaret firmaları yeni rekabet alanı konusunda henüz çok fazla bir inisiyatif almış değillerse de yakın bir gelecekte alışveriş deneyiminin bugün gördüğümüz ve bildiğimizden çok farklı bir yere evrileceği açık ve net olarak görülmektedir.
