Sinop Üniversitesi Dış Ticaret Bölümü Dr. Öğr. Üyesi Günseli Acar’ın WORLDEF Magazine’in 16. sayısında yayınlanan “Rusya-Ukrayna savaşının e-ticarete ve e-ihracata olası etkileri” başlıklı makalesi:
İnsanlığa toplumsal, sosyal, ekonomik, çevresel… vb. birçok yönden doğrudan ve dolaylı olarak yıkım yaşatan savaşlardan insanoğlunun hala bir ders çıkarmadığına ne yazık ki bir kez daha şahit oluyoruz.
Rusya-Ukrayna arasında devam eden sıcak savaş ve bu savaşın etkileri uzun süre gündemimizde olacak gibi maalesef… Türkiye gıdadan inşaata, enerji ve turizme kadar birçok sektörde Rusya-Ukrayna ile işbirliği içindedir. Rusya-Ukrayna ile ekonomik ilişkilerle ilgili veriler göz önüne alındığında, Türkiye, Rusya-Ukrayna savaşının etkilerini hissedecek ülkelerin başında gelmektedir.
Türkiye, Rusya’dan 28 milyar 959 milyon dolar değerinde ürün ithal etti
TÜİK Ocak 2022 verilerine göre, Türkiye’nin en fazla ithalat yaptığı ilk 5 ülke arasında Rusya, yüzde 149,8 artışla 4 milyar 564 milyon dolar ile birinci sırada; Ukrayna ise, 595 milyon dolar ile 9. sırada yer almaktadır.
2021 yılında TÜİK verilerine bakıldığında ise, Türkiye, Rusya’dan 28 milyar 959 milyon dolar değerinde ürün ithal etti. Türkiye’nin 2021 yılında en fazla ithalatın gerçekleştirdiği ülkeler arasında Rusya 2. sıradadır. Ukrayna ise, 4 milyar 524 milyon dolar ile 12. sırada yer almaktadır. 2021’de Türkiye’nin ihracatında Rusya 5 milyar 776 milyon dolar; Ukrayna ise 2 milyar 900 bin dolar paya sahiptir.
Turizm verilerini incelersek, 2021’de TÜİK verilerine göre, Türkiye’ye en çok turist Rusya’dan (4,7 milyon kişi) gelmiştir. Türkiye’ye en çok ziyaretçi gönderen 3. ülke ise Ukrayna’dır (2,06 milyon kişi). Bunların yanında Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) Başkanı Erdal Eren, Rusya’da yaklaşık 21 milyar dolar değerinde 150 projelerinin devam ettiğini; Ukrayna’da da 3 milyar dolarlık yeni aldıkları projenin bulunduğunu ifade etmiştir.
Ukrayna’da e-ticaret
E-ticaret açısından Rusya-Ukrayna’yı incelersek; Ukrayna, 2021 yılında yüzde 27’lik bir artış göstererek, 1 milyar ABD Doları gelirle e-ticaret için 65. en büyük pazardır. Ukrayna, e-ticaret pazarının en büyük oyuncusu rozetka.com.ua’dır. Mağazanın 2021’de 246 milyon dolar geliri vardı. Onu 55 milyon dolar gelirle apple.com ve 46 milyon dolar ile Makeup.com.ua takip ediyor.
İlk üç mağazanın toplam geliri, Ukrayna’daki çevrim içi gelirin yüzde 35’ini oluşturmaktadır. Ukrayna pazarında en hızlı büyüyen mağazalardan biri de Rusya merkezli wildberries.ua’dır. Mağaza, 2021 yılında yaklaşık 2,9 milyon dolar satış elde etti. Bir önceki yıla göre gelir artışı yüzde 195’e ulaştı. Elektronik ürünler Ukrayna’daki e-ticaret gelirinin yüzde 27’sini oluşturmaktadır. Bunu yüzde 26 ile moda, yüzde 20 ile mobilya ve beyaz eşya, yüzde 15 ile oyuncaklar ve hobi, yüzde 12 ile yiyecek ve kişisel bakım ürünleri izlemektedir.
Rusya’da e-ticaret
Rusya’da ise, 2019 yılında 1,7 trilyon ruble (22 milyar dolar) olan e-ticaret pazarının 2024 yılına ulaştığında 7,2 trilyon ruble (93 milyar dolar) olması hedeflenmektedir. Ortalama olarak öngörülen büyüme oranı ise, yüzde 30 bantlarındadır. Rusya 2021’de yüzde 16’lık bir artış göstererek, 30 milyar dolar gelirle e-ticaret için 12. en büyük pazardır. Rus e-ticaret pazarındaki en büyük oyuncu wildberries.ru’dur. Mağaza, 2021’de 6,7 milyar dolar gelir elde etti. Onu 4,5 milyar dolar gelirle mvideo.ru ve 2 milyar dolar gelir ile dns-shop.ru takip ediyor.
İlk üç mağazanın toplam geliri, Rusya’daki çevrim içi gelirin yüzde 45’ini oluşturmaktadır. Rusya pazarında en hızlı büyüyen mağazalardan biri ozerki.ru’dur. Mağaza, 2021’de yaklaşık 7 milyon dolar gelir elde etti. Bir önceki yıla göre gelir artışı yüzde 595’e ulaştı. Elektronik ürünler Rusya’daki e-ticaret gelirinin yüzde 30’unu oluşturmaktadır. Bunu yüzde 24 ile moda, yüzde 19 oyuncaklar ve hobi ürünleri, yüzde 14 ile mobilya ve beyaz eşya, yüzde 13 ile yiyecek ve kişisel bakım ürünleri izlemektedir.
Rusya’nın SWIFT’ten çıkarılması
Rusya-Ukrayna savaşının bir an önce sonlanabilmesi için uygulanan yaptırımlardan biri de Rusya’nın SWIFT’ten çıkarılmasıdır. Bu yaptırım, tahmin edilebileceği gibi sadece o ülkeyi etkilemeyecektir. Rusya’dan gelecek ödemelerin aksamasına da neden olacaktır. Türk iş dünyasında Rusya’daki firmalarla halihazırda ticari faaliyeti olanları da etkileyecektir. Türkiye’deki e-ticaret ve turizm sektöründeki ödemeler ile ithal edilen enerji-tarım ürünlerinin ödemelerinin de bu sistem içerisinde yapılması bu sektörlerde de alternatif ödeme kanallarını bulmalarını zorunlu kılmaktadır.
Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle sıkıntı yaşayan sektörlerden biri de lojistik sektörüdür. UTİKAD, çok sayıda TIR şoförünün bölgede mahsur kaldığını ifade etmiştir. Öncelikle onların güvenliğinin sağlanması gerekmektedir. T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı bu yönde gereken çalışmaları yapmaktadır. Lojistik sektöründe yaşanan bu sıkıntı ekonomik anlamda da etkili olacaktır. Ukrayna limanına teslim edilmek üzere yüklenmiş veya belirsizlik nedeniyle yükleme bekleyen konteynerlerin boşaltılması istenmektedir. Dolayısıyla bu durum yük sahiplerine ek maliyete neden olacaktır. Bununla birlikte Ukrayna hava sahası ve limanlarının kapalı olması nedeniyle rotaların uzaması ve petrol fiyatlarında beklenen artış nedeniyle navlunda artışa neden olabilecektir. Dolayısıyla bu durum e-ticaret sektörünün en önemli kriterleri arasında yer alan teslimat sürelerini uzatacak, kargo maliyetlerini de artıracaktır.
Bununla birlikte hammadde, yan ürünlerin tedarikinde yaşanacak aksaklıklar aynı zamanda üretimi de olumsuz yönde etkileyerek, piyasada ürün sıkıntısına neden olabilecektir. Böyle bir durumun yaşanması perakende e-ticaret satışlarını da olumsuz etkileyecektir.
