“Türk E-Ticaret Ekosisteminde Yeni Unicorn‘lar Nasıl Çıkar?” konu başlıklı Vision Talks’un moderatörlüğünü Clickmelive CEO’su Emre İlban gerçekleştirdi. Etkinlikte konuşmacılar ise fonbulucu’nun kurucusu ve CEO’su Hakan Yıldız, Co Print Kurucu Ortağı Fatih Kazım Duymaz ve Shopiverse CEO’su Orxan Isayev oldu.
Girişimcilik ekosistemi, yatırımlar ve kitle fonlama modelinin ele alındığı etkinlikte, girişim fikri olanlar ve girişimlerine yatırım toplamak isteyenler için ipuçları paylaşıldı.
Finansmana ulaşım zorlaştı
fonbulucu CEO’su Hakan Yıldız, girişimlerine yatırım almak ve girişimlerini büyütmek isteyenler için süreçleri ve yatırımcıların beklentilerini paylaştı. Yatırımcıların artık tek başına bir sorunu tespit etmiş, o soruna çözüm üretmiş bir girişimciden ziyade daha çok işi sürdürülebilir kılan, dijitalleştiren, ölçeklendirebilen ve hedef kitleye ulaşabilecek doğru araçları ortaya koyan girişimcileri desteklediğini ifade eden Yıldız, bu arayış nedeniyle girişimcilerin de bunun biraz gerisinde kalmasıyla yatırımların daraldığını söyledi.
Dünyada da son 3 çeyrekte ciddi şekilde girişimlerin finansmana ulaşımında daha mütevazi rakamlar görüldüğünü söyleyen Yıldız, “O para bollaşması diye hepimizin pandemi döneminde yaşadığı durumlar biraz geriye doğru çekiliyor.” dedi.
Enflasyonun dünyada belli bir seviyede, her ülkede ciddi sorun olduğunu dile getiren Yıldız, “Şu anda bu sorunu yaşamayan neredeyse ülke yok. Enflasyonla beraber üretimin kısılması işte hepimizin bildiği çip krizi gibi birçok aslında üretim alanındaki krizler. Bunların hepsini bir araya getirdiğiniz zaman paranın kıymeti artmış durumda. Ancak paranın kıymeti artarken dünyada bir taraftan da enflasyon sebebiyle yeni fiyat seviyeleri görmeye başladık. Şimdi bu sadece tüketicilerimize değil, girişim ekosisteminde de yatırıma ulaşma konusunda farklı seviyeler görmeye başladık.” diye konuştu.
Yıldız, risk iştahının artması ile birlikte girişim seçmede nitelikli girişimlerin çok daha fazla yatırıma ulaşma şansının da arttığını dile getirdi.
Co Print 3D Kurucu Ortağı Fatih Kazım Duymaz, girişimlerinin aldığı yatırımlardan bahsederek, önceki yatırımlarından sonra bu yıl aldıkları yatırım ile hem değerleme olarak hem de 4 kat daha büyük bir tutarı yatırımcılardan istemiş olduklarını anlattı.
‘Kitle fonlaması girişimciler için faydalı bir yöntem’
Amerika’da ve İngiltere’de çeşitli fuarlara katılım gösterdiklerini söyleyen Duymaz, girişimcilik ekosisteminde de ekonomik sorunların ve enflasyonun herkesin gündeminde olduğunu belirtti.
Kitle fonlamanın da hem Türkiye’de hem dünyada büyüme gösterdiğini aktaran Duymaz, “İyi girişimler şu an herkesin aradığı pozisyona gelmiş oldu. O sebeple kitle fonlaması, biz tabii her yerde söylüyoruz. Çok fazla faydasını gördük. Kitle fonlaması çok inovatif bir sistem. Özellikle biz girişimciler için özellikle global hedefleyen, global işler yapabilen girişimciler için çok kullanışlı bir mekanizma.” diye konuştu.
‘E-ticaret ekosisteminin kitle fonlama modeline ihtiyacı var’
ShopiVerse CEO’su Orxan Isayev, kitle fonlama modeline, ekosistemin ihtiyacı olduğunu söyleyerek, “Kitle fonlama hem yatırımcı açısından hem de girişimci açısından çok çok önemli. Yani bildiğiniz kan suyu, can suyu ve hayati önemli.” dedi.
Birçok firmanın çok güzel projeleri olduğunu ancak belli bir noktaya geldikten sonra tıkandıklarını aktaran Isayev, kitle fonlamanın firmaların projelerini büyütmesine olanak tanıdığını ifade etti.
Isayev, “Bu firmalar bizim ülkemizin kaynağı, serveti yani biz ülkemizde ne kadar bu projelerden daha fazla çıkarabilirsek, global projeler çıkarabilirsek nitekim şu anda açık kampanyalarda var fonbulucu tarafında. Bu projeler özellikle yurt dışı tarafında, globalde çok ses getirecek projeler çok çok önemli.” diye konuştu.
Isayev, kitle fonlamanın çok önemli bir model olması yanı sıra süreçte özellikle de lisans tarafının olması ve yatırımcıların e-devlet tarafında lisansı görüntüleyebilerek resmi bir süreç olmasının güven duygusunu aktardığını söyledi.
Isayev, “Tüm süreçlerde e-ticarette de, e-ihracatta da kitle fonlamada da en önemli faktör güven faktörüdür. Yani güven endeksi ne kadar yükselirse, insanlar o kadar çok rahat olur. E-ticarete de yatırım yapar. İşte diğer projelere de yatırım yapar, kitle fonlamaya da daha çok aktif bir şekilde katılır.” dedi.
ShopiVerse kitle fonlamada yüzde 65’e ulaştı
ShopiVerse olarak kitle fonlama sürecine girdiklerinde neden bu sürece girdiklerine dair birçok soru aldıklarını söyleyen Isayev, “Biz dedik ki biz kitlenin gücüne inanıyoruz. Yani biz marka elçisi oluşturmak istiyoruz. Marka temsilcisi, yani markayı sahiplenen fazla fazla kişiler olsun.” dedi.
Sürecin devam ettiğini hatırlatan Isayev, birçok kişinin kendileri ile iletişime geçtiğini ve desteklediğini aktararak, ShopiVerse yatırım sürecinde bir ayı geride bıraktıklarını ve bir ayda yaklaşık olarak yüzde 65 oranını devirdiklerini söyledi.
Isayev, “Geriye bir ay kaldı ama bir ay istemiyoruz. Bir an evvel tamamlamak istiyoruz. Projeyi tamamlayalım çünkü ShopiVerse’ün kendisi döviz endeksine göre kazanıyor tamamen ve buradaki o yatırım da tamamen döviz olarak düşünülüyor ve o dövizle de yurt dışında katma değer oluşturmak isteniyor. Onun için burada da en kısa sürede süreci tamamlayıp akabinde hızlı bir şekilde başlayacağız.” dedi.
Türkiye’den unicorn nasıl çıkar?
Clickmelive CEO’su Emre İlban Türkiye’den unicorn nasıl çıkacak konusunu gündeme getirdi. İlban,”Kimle konuşsak ya bu saatten sonra artık Türkiye’de iş yaparak unicorn zor olursun, sen yurt dışına git. Herkesin, herhalde bütün girişimcilerin kulağına takılıyor. Evet biz de bu zorluğu yaşıyoruz. Zira yurt dışına açılma planlarımız ve projelerimiz var ama yurt dışı da başka bir dehliz yani orası da kolay değil. Türkiye’den nasıl unicorn çıkacak, Türkiye’de nasıl firmalar unicorn olmaya daha aday, ne yaparsak unicorn olma yolunda daha ciddi adımlar atmış oluruz?” sorusunu yöneltti.
fonbulucu CEO’su Hakan Yıldız, Türkiye’de iş yapan firmaların yurt dışına açılması gerektiğini aktardı. Yıldız, “Her ne olursa olsun yerel yaptığımız işleri yurt dışına en azından kısmi olarak yurt dışına taşımak zorunlu artık. Çünkü 26 olan bir kur oranında sizin Türk Lirası kazanarak Türk Lirası harcasanız bile ayakta kalma ihtimaliniz zayıf. Dolayısıyla en azından satışlarımızın veya gelirlerimizin bir kısmını döviz yapabilmek için bütün yolları denemeliyiz.” dedi.
‘Unicorn çıkartmak tek hedef olmamalı’
Yıldız, Türkiye’den çıkmış olan 7 tane unicorn olduğunu hatırlatarak, “Birçok uluslararası şirket, fonlar, merkezi Türkiye’de olan girişimlerde yatırım yapma koşulunu, yurt dışına merkezlerini almak olarak uyguluyorlar. Bu unicorn olmanın önünde engel gibi görünse de bence sadece unicorn hedef olmamalı. Çünkü belki ismini çok nadir, daha doğrusu çok az basında yer bulan veya ismini hani unicorn olmayınca duymadığımız belirli meblalarda yatırım alan birçok girişim var şu anda aslında. Bunların sayısının artması unicorn çıkartmaktan bence daha önemli.” diye konuştu.
Bunun sayısının artması için de bir usul olduğunu aktaran Yıldız, erken aşama girişimlerdeki sayıyı şu anki mevcudun belki de 100 katına çıkartmak zorunda olunduğunu dile getirdi. Yıldız, “Girişimcilik ekosisteminde de yapmamız gereken yüzlerce, binlerce, on binlerce girişim şirketine girişimciye fırsat vermek, onlara o fikir aşamasından prototip aşamasına, prototipten doğrulanmış ürüne, doğrulanmış üründen, girişim şirketi kurma aşamasına sonraki işte ölçeklendirme aşamalarına kadar bizim finansmanı bol bol vermemiz gerekiyor.” dedi.
Bu paranın nasıl toplanacağı ile ilgili yorumlar olabileceğini aktaran Yıldız, kitle fonlamasının tam olarak bu noktada işe yaradığını söyledi.
Yıldız, “Siz 10 bin TL’nizi 10 girişime dağıtarak aslında küçücük bir yatırım yapmış gibi görünseniz de o dağıtılan bin TL’nin etkisi çok daha yüksek oluyor. Biz buna işte kapsayıcılık diyoruz, etkisi yüksek yatırım diyoruz. Kamunun da artık bu yatırımları değiştirmesi, bir yeni nesil yaklaşım getirmesi gerekiyor ki bunun örneğini de gördük. Biz Ankara Kalkınma Ajansı ile bir model denedik, bir bir buçuk yıl sürdü. Modelde, Ankara Kalkınma Ajansı, kitle fonlama kampanyası yapan girişim şirketlerine bizim girişim sermayesi yatırım fonumuzla beraber eş finansman yaptı.” dedi.
Bu model ile yerel bir kuruluş olan Ankara Kalkınma Ajansı’nın ülkesel bir etkisi olduğunu anlatan Yıldız, Ajans’ın 82 milyonluk fonun toplanmasında etkili olduğunu belirtti.
Dünya Bankası’nın yaptığı araştırmadan veriler paylaşan Yıldız, girişimcilik ekosisteminin ülkelerde bir puan artmasının ülke ekonomisine katkısının yüzde 2 civarında olduğunu aktardı. Yıldız, “Dolayısıyla bu ekosistemi büyütmek için herkesin yeni nesil bir bakışa sahip olması gerekiyor.” dedi.
‘Sıfırdan başladık, kitle fonlama ile büyüdük’
Co Print 3D Kurucu Ortağı Fatih Kazım Duymaz, bugün belli bir noktaya gelmiş bir teknoloji şirketi olmalarında aldıkları yatırımın etkisinin büyük olduğunu belirtti.
Duymaz, “Ortağımla üniversite öğrencisiyken, sıfırdan, üniversitenin atölyesinde başladık. Devlet desteklerini de diğer yatırım tarafını da aslında birebir deneyimledik. Mecazen ifade etmek gerekirse, çok yerde böyle dayak yedik. Erken aşama seviyesindeyken çok ciddi böyle bir bariyer gördük. İşte kitle fonlamasına da aslında bizi bu durumlar yönlendirdi.” dedi.
Girişimci olarak sıfırdan denedikleri süreçte, birçok tecrübe edindiklerini söyleyen Duymaz, kamunun bakış açısını, yatırımcıları anlayabildiklerini aktardı.
Bir girişimci olarak girişimcilik ekosisteminin ilerde daha da fazla gelişeceğini düşündüğünü aktaran Duymaz, “Kitle fonlama, hem girişimcileri hem üreticileri üretime teşvik ediyor. Mesela yatırımcılar da artık üretim yapan girişimlere biraz daha yatırım yapalım diye düşünüyorlar veya böyle teknoloji görmek istiyorlar.” dedi.
‘Kitle fonlamanın temeli kültürümüzde var’
Kitle fonlamanın dünyada şu anda uygulanan dünyada 6 farklı modeli olduğunu ve yeni modellerin de ortaya çıktığını aktaran fonbulucu CEO’su Hakan Yıldız, kitle fonlamasının ortaya çıkışı hakkında bilgiler verdi.
Yıldız, “Kitle fonlaması aslında 1960’larda ilk Amerika’da uygulandı. 1960’larda plak çıkartmak isteyen bir müzisyen gazete ilanıyla para toplamış. Bunu kitle fonlaması olarak değerlendirebilirsiniz ama ben size daha ilginç bir şey söyleyeceğim. Bu topraklarda, Anadolu’da bin yıldır süregelen, belki de daha fazla imece var. Aslında bizim imece dediğimiz şey birebir ölçekler, internet üzerinden ölçeklerle indirdiğimiz sistem kitle fonlaması diyoruz. İmeceyi kitlesel fonlama diye ithal ettik keşke adına doğrudan imece deseydik. Bu yaptığımız iş imece. Bizim kültürümüzde de var. Dünyada da uygulanmış ama tabii bu işin regüle edilmesi esas. Türkiye’de 1970’ten bu yana çok kötü örnekler var. Türkiye’de 2017 yılında yasa çıktıktan sonra bu yasanın çıkarıldığı dünyada sekizinci ülkeyiz. Regülasyonumuz da iddia ediyorum çok iyi. En iyi regülasyon bizde.” diye konuştu.
‘Türkiye’de kitle fonlaması gerçekten iyi bir noktada’
Yatırım sistemlerine e-devletin dahil edildiğini aktaran Yıldız,. sisteme girerken kimlik doğrulamanın e-devlet üzerinden yapıldığını aktararak, bu durumun da kendi içinde bir inovasyon olduğunu söyledi. Yıldız, “Bunları bir araya getirdiğiniz zaman mevzuatı da çok iyi bildiğim için söylüyorum, Türkiye’deki mevzuat, diğer mevzuatlardan çok daha iyi bir durumda. Birçok konuda hani ülkemiz için deriz ya geri kaldık, şunu yaptık, falan böyle üzülürüz. Burada hiç üzülmeyelim. Şu anda Türkiye’de kitle fonlaması gerçekten dünyada oldukça iyi bir noktada.” dedi.
“Herkes girişimci olabilir ama herkes başarılı girişimci olmayabilir”
Yıldız, girişimci olmak isteyenlere yönelik açıklamalarda bulundu. Yıldız, “Bir kere herkes girişimci olabilir. Bakın herkes girişimci doğuştan olunur diyor, hayır, herkes girişimci olabilir ama herkes başarılı girişimci olmayabilir. Yani buradaki ayrımı iyi yapmak lazım.” ifadelerini kullandı.
Bir fikrim var diyenlere, girişimci olmak isteyenlere tavsiyelerde bulunan Yıldız, “Bir kere ölçeklenmeyecek, ölçeklenmekten kasıt büyümek, büyütmek. Siz kendi mahallenizde, şehrinizde iş yapabilirsiniz. Böyle bir girişim size para kazandırabilir, hayatınızı geçindirebilir ama yatırım alamazsınız. Dolayısıyla ölçeklenemeyecek, büyümeyecek bir girişime zaman ayırmak yerine globalleşebilecek fikirler geliştirin.” dedi.
Ölçeklenmeyen bir girişimin, kimseye faydasının, etkisinin ve kapsayıcılığının olmayacağını söyleyen Yıldız, bir girişimcinin sorunu çözecek ve bu sorunu inovatif yöntemlerle çözecek bir yapıda olması gerektiğini ifade etti.
Girişimcinin, çözdüğü sorunun neresinde durduğunu bilmesi ve kendini konumlandırmasının doğru yerde olması gerektiğini belirten Yıldız, ayrıca sürdürülebilir olması gerektiğini de sözlerine ekledi.
‘Yatırımlar, girişimcilerin motivasyonunu artıyor’
Co Print 3D Kurucu Ortağı Fatih Kazım Duymaz, girişimciliği zor zanaat olduğunu ancak yatırımlarla birlikte insanı motive eden unsurların ortaya çıktığını aktardı. Duymaz, “Bir insanın sizin başarınızı istemesi. Sizin satışlarınızın artmasını istemesi gibi konular insanı çok fazla motive ediyor. Yaptığım işe sorumluluğumu arttırıyor, işe bağlılığımı artırıyor. O sebepten çok önemli.” ifadelerini kullandı.
Kitle fonlamaya ilk defa girecek olsa yapacaklarını anlatan ve kitle fonlamaya girecek olanlara öneride bulunan Duymaz, artan yatırımcı sayılarının destekleri artırdığını ve onları motive ettiğini belirterek, “Kitle fonlamaya girecek olsak işi nasıl daha nitelikli hale getirebiliriz, nasıl daha sağlam yaratabiliriz konularına odaklanırdık. Bizim kampanyamız çok hızlı oldu bu hız bizi çok mutlu etti. Aklımıza geldiğinde gülümsetiyor, bizim motivasyonumuzu arttırıyor, sorumluluğumuzu arttırıyor.” dedi.
‘Globaldeki rakipleri, trendleri çok iyi araştırmak gerekiyor’
Genç girişimci olarak önemsedikleri bir diğer konunun da kendilerinden sonrakilere örnek olmak olduğunu aktaran Duymaz, “Biz işe başladığımızda globalde rakiplerimize baktık. Globalde rakiplerimiz neyi, nasıl yapmış kampanyanın işte trendleri ne, onları araştırdık. O açıdan öyle bir kaynak bırakmak istiyoruz.” diye konuştu.
Kendi yatırım turlarında en önemli şeyin global doğmuş bir girişim olmaları olduğunu belirten Duymaz, yatırımcıların aslında bunu çok beğenmiş olduklarını söyledi.
Globale açılmak isteyen girişimciler için önerilerini aktaran Duymaz, “Globaldeki rakipleri, trendleri, o araştırmayı iyi yapmak lazım. Biz de mesela metrikler belliydi, 3 boyutlu yazıcı pazarı belli, 3 boyutlu yazıcı kullanıcısının gelecek yıllarda ulaşabileceği rakamlar, iyi senaryo ve kötü senaryo şeklinde bunları araştırarak başladık.” dedi.
